•  

Ενόργανη γυμναστική, η ταυτότητα και οι αντοχές της στο χρόνο

Του Αντώνη Κεραμιδά

Ενόργανη γυμναστική, gymnastics, ή artistics gymnastics πιο σωστά, δηλαδή καλλιτεχνική γυμναστική. Κατά τη γνώμη μου ο βασιλιάς των αθλημάτων.

Όχι φυσικά έτσι όπως σήμερα νοείται στον κόσμο του αθλητικού -  οπαδικού θεάματος αλλά με την ουσιαστική σημασία της λέξης. Όταν οι αθλητικές ομοσπονδίες γυμναστικής σε όλον τον κόσμο χρησιμοποιούσαν παλαιότερα το “Gymnastics” στο λογότυπό τους, η ενόργανη ήταν το άθλημα που καθόριζε το νόημα αυτής της λέξης. 

Ο «ενοργανίστας» μπορεί να ακολουθήσει με σχετική ευκολία όποιο άλλο άθλημα επιθυμεί, ατομικό - ομαδικό, αφού η προπονητική του βάση τον έχει εφοδιάσει σημαντικά για κάτι τέτοιο. Πολύ-αθλητής δηλαδή; Ασφαλώς απαντώ. Δεν θα επιχειρήσω λεπτομερή ανάλυση των χαρακτηριστικών του αθλήματος παρά μόνον μια σύντομη περιγραφή τής μέχρι τωρα πορείας του και τη θέση του στο σήμερα.

Η πρώην Σοβιετική ένωση σμιλευοντάς την αργά και σταθερά, έδωσε στην ενόργανη πλήρη μορφή εισάγοντας την καλλιτεχνικότητα στην εκτέλεση σε όλα τα όργανα, σε σημείο, οι αθλητές της να ξεχωρίζουν χαρακτηριστικά σε σχέση με τους Ιάπωνες και Κινέζους που τότε ήταν οι βασικοί της αντίπαλοι. Και δεν ήταν μόνο αυτό. Κατάφεραν και έδωσαν επιστημονική «οντότητα» στο άθλημα στο τομέα της βιοκινητικής των ασκήσεων, παρουσιάζοντας πρωτότυπες ασκήσεις κάτω από μελέτες ειδικών επιστημόνων. Κάποιοι εξ αυτών είχαν επισκεφτεί την Ελλάδα σε ειδικά προπονητικά σεμινάρια. Ασκήσεις και συνδιασμοί που εντυπωσίαζαν στους αγώνες, δίχως πολλές φορές να μπορούμε ως θεατές αλλά εμείς οι ίδιοι ως σχετικοί γνώστες του αθλήματος να κατανοήσουμε το μέγεθος της πραγματικής τεχνικής τους δυσκολίας. Η επιρροή τους φανερή σε όλο τον τότε γυμναστικό κόσμο. Οι προπονητές τους μετά τη διάλυση της Σοβιετικής ένωσης ταξίδεψαν σε όλον το κόσμο και συνεργάστηκαν με άλλες ομοσπονδίες αλλά και σωματεία μεταφέροντας σημαντική γνώση. Ο Αντριάνοφ, έμεινε 10 χρόνια στην Ιαπωνία και άλλαξε ριζικά τη βάση του αθλήματος σε αυτό το υποδειγματικό μοντέλο που βλέπουμε σήμερα στους αγώνες. Ο Σημερινός ολυμπιονίκης Kohei Uchimura αποτελεί σίγουρα ένα χαρακτηριστικό «προϊόν» αυτής της γυμναστικής πάνω στην οποία δούλεψε ο πρώην Σοβιετικός. 

Η ενόργανη, μπορεί στους Ολυμπιακούς αγώνες να είναι ένα από τα αθλήματα που προσελκύει κόσμο, όμως πριν από χρόνια υπήρχε μια καθοδική τάση σε επίπεδο τηλεθέασης σε όλους τους διεθνείς αγώνες με αποτέλεσμα το γεγονός να προκαλεί ανησυχία στους υπέυθυνους της FIG (Παγκόσμια Ομοσπονδία Γυμναστικής) και της UEG (Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Γυμναστικής), οι οποίοι μέσα από συνέδρια και συνεχείς συζητήσεις προσπαθούσαν να βρουν τρόπους προσκειμένου να κάνουν το άθλημα περισσότερο ελκυστικό προς τον κόσμο και τα media κυρίως. Μπροστά σε αυτό το σκεπτικό, το 1996 και μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες της Ατλάντα, η FIG προχωρά στην ιστορική απόφαση να καταργήσει τα υποχρεωτικά προγράμματα ως μη ελκυστικά προς τα media, καταργώντας κατά τη γνώμη μου μεγάλο κομμάτι της ταυτότητας της Ενόργανης. Βέβαια, αυτό έδωσε στη συνέχεια τη δυνατότητα στα πιο μικρά κράτη να διεκδικήσουν σημαντικό μερίδιο στα μετάλλια μιας και τα υποχρεωτικά έως τότε ήταν εμπόδιο για κάτι τέτοιο, με τους πρώην σοβιετικούς να είναι στη κυριολεξία ασυναγώνιστοι. Δείτε παρακάτω τον Sergei Kharikov σε υποχρεωτικό πρόγραμμα στο έδαφος το 1988 και αναλογιστείτε:

Αυτή η εξέλιξη κατάφερε ένα σημαντικό πλήγμα στη βάση του αθλήματος μέχρι σήμερα. Οι αγώνες που χαρακτηρίζονταν από καλλιτεχνικότητα και έκφραση σε συνδυασμό με τη δυναμική και τη δυσκολία των ασκήσεων κατέληξαν σήμερα σε έναν άχαρο διαγωνισμό δυσκολίας όπου η καλλιτεχνία αποτελεί είδος προς εξαφάνιση. Στις ασκήσεις εδάφους οι περισσότεροι αθλητές επαναλαμβάνουν πανομοιότυπες ασκήσεις και δίχως καμιά φαντασία σε σχέση με το παρελθόν όπου, ένα απλό εκτατικό άλμα (ψηλή κυβίστηση) είχε νόημα και έδινε ιδιαίτερη ομορφιά σε ένα πρόγραμμα. Ο κλασσικός λεπτός σωματότυπος του αθλητή και αθλήτριας της ενόργανης των οποίων οι εκτελέσεις βασίζονταν στην έκφραση και στις χορευτικές κινήσεις, μεταλλάχτηκε σε έναν πιο «ογκώδη» πιο μυώδη» σωματότυπο που επιζητά τα ψηλά, μονότονα ακροβατικά και τον εντυπωσιασμό. Αυτό ακριβώς που «ζητά» ο θεατής του οποίου η παραμονή στη κερκίδα (για να βλέπει τα διαφημιστικά banner και τα μηνύματα από την οθόνη της τηλεόρασης), εξαρτάται από τον βαθμό «ικανότητας» τού αθλητή που εκτελεί το πρόγραμμά του στον αγωνιστικό χώρο.

Αυτό που σήμερα ενδιαφέρει τον θεατή στους μεγάλους αγώνες (και τους διαφημιστές ασφαλώς), είναι το ποιος θα εντυπωσιάσει. Ποιος αθλητής θα κάνει περισσότερες και ψηλές περιστροφές, ποιος θα τολμήσει τον πιο επικίνδυνο συνδυασμό στο μονόζυγο με ριψοκίνδυνες ασκήσεις. Για τη κερκίδα, η πτώση από το όργανο ελάχιστη σημασία έχει. Αυτό που ενδιαφέρει είναι η τόλμη του αγωνιζόμενου για τη προσπάθεια, αυτή που θα ξεσηκώσει τον κόσμο και θα προκαλέσει χειροκροτήματα. Η παγκοσμιοποίηση και οι κανόνες του αθλητικού μάρκετινγκ, οδήγησαν όλα αυτά τα χρόνια σε μια σταδιακή μετάλλαξη της φιλοσοφίας του αθλήματος προκειμένου να διατηρήσει σημαντικό μερίδιο στην αγορά του αθλητικού θεάματος. Βέβαια σε ένα ατομικό άθλημα όπου οι αθλητές συμμετέχουν σε ελάχιστους αγώνες τον χρόνο το μερίδιο των χορηγιών και της έξωθεν χρηματοδότησης είναι αρκετά προβληματικό. Μπροστά σε αυτά τα δεδομένα, η Παγκόσμια και Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία γυμναστικής έχουν "μετακινήσει" το βάρος της λέξης «gymnastics» σε άλλα αθλήματα όπως για παράδειγμα στη ρυθμική (που στη βάση της αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα), το τραμπολίνο αλλά και στη γενική γυμναστική με τη τελευταία να έχει σημαντική διείσδυση στον κόσμο των media και του αθλητικού θεάματος

Έξι όργανα στους άνδρες, τέσσερα στις γυναίκες. Το καθένα από αυτά απαιτεί ειδική δύναμη και μυϊκή προσαρμογή από μικρή ηλικία ενώ όλο αυτό θα πρέπει μέσα από ασκήσεις μπαλέτου να εκπέμπει καλλιτεχνική εικόνα. Οι επιβαρύνσεις σε όλο το μυϊκό σύστημα και αρθρώσεις είναι επίπονες σε βάθος χρόνου ενώ η διαχείριση της ψυχικής κατάστασης είναι ένα μεγάλο ζητούμενο προκειμένου να υπάρχει σταθερότητα στην απόδοση η οπαία μεταβάλλεται διαρκώς από εξωγενείς παράγοντες που δεν έχουν να κάνουν πάντα με τα προσόντα και τις δεξιότητες του προπονητή και αθλητή. Αυτά φυσικά αποτελούν άγνωστες πτυχές του αθλήματος για τον πολύ κόσμο ακόμη και για τους ανθρώπους που αξιολογούν το άθλημα, που κρίνουν συμπεριφορές, και παίρνουν αποφάσεις για την ίδια τη γυμναστική σε επίπεδο πολιτείας, δίχως να έχουν τη παραμικρή ιδέα για τα καθημερινά βιώματα των πρωταγωνιστών και των οικογενειών τους.

Οι κοινωνίες αλλάζουν, και ο πρωταθλητισμός χρειάζεται να προσαρμόζεται δεν χωράει αμφιβολία. Όμως, ορισμένες αξιωματικές αρχές της ενόργανης έτσι όπως ορίζονται από τον κώδικα βαθμολογίας, οχι απλά θα έπρεπε να παραμένουν αδιαπραγμάτευτές αλλά να προστατεύονται προκειμένου το άθλημα που αγαπήσαμε και ακολουθήσαμε ως τρόπο ζωής να διατηρήσει τη ταυτότητά του. To κατά πόσο θα είναι επιτευκτό στους δύσκολους καιρούς που ζούμε, είναι ένα καλό ζητούμενο.


  • Αντώνης Κεραμιδάς
  • O Αντώνης Κεραμιδάς είναι φωτογράφος χορού και γυμναστικής, πρώην αθλητής και ομοσπονδιακός προπονητής Ενόργανης Γυμναστικής ανδρών, εκπαιδευτικός Φυσικής Αγωγής και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (ΜΒΑ). Αρθρογραφεί και σχολιάζει πάνω σε θέματα που άπτονται της εξέλιξης της Γυμναστικής σε τεχνικό και διοικητικό επίπεδο.