Προγραμματίζω ή αυτοσχεδιάζω την ημερήσια προπόνηση;

Του Θανάση Κοσμίδη:

Ένα ερώτημα που πολλές φορές απαντάται στην πράξη με διάφορες μορφές.

Η πρώτη προσέγγιση – απάντηση είναι ότι, κατά βάση προγραμματίζουμε όχι μόνο την ημερήσια προπόνηση αλλά και όλο τον εβδομαδιαίο μικρόκυκλο, τον μηνιαίο μακρόκυκλο, τον ετήσιο μεγάκυκλο και σε επίπεδο υψηλού πρωταθλητισμού τον 4ετή ολυμπιακό κύκλο. Προγραμματίζουμε την μορφή της προπόνησης με βάση τον ημερήσιο στόχο ο οποίος θα πρέπει να είναι σε άμεση σχέση και συνάρτηση με την προηγούμενη προπονητική μονάδα και την επόμενη μέρα.

Στην προπόνηση της ημέρας θα καθορίσω τον χρόνο της γενικής προθέρμανσης με δρομικό και γενικό κινητικό περιεχόμενο με στόχο την γενική συνολική αιμάτωση μέσω της αύξησης των καρδιακών παλμών έτσι ώστε να ξεκινήσει η οξυγόνωση και να αρχίσουν οι λειτουργικές βιοχημικές διεργασίες του οργανισμού. Στο επόμενο στάδιο (αφού έχω καθορίσει τους ημερήσιους στόχους) θα περάσει ο αθλητής στην ειδική προθέρμανση που κύριο στόχο θα έχει την καλύτερη δυνατή προσαρμογή στα όργανα και στο ασκησιολόγιο που θα ακολουθήσει. Στην συνέχεια θα οργανώσω την προπόνηση πάνω στα όργανα και θα καθορίσω το ασκησιολόγιο με το οποίο θα ασχοληθούν οι αθλητές. Στο τέλος θα καθορίσω τις ασκήσεις αποκατάστασης για την ολοκλήρωση μιας προγραμματισμένης ημερήσιας προπόνησης. Και μέχρι εδώ όλα δείχνουν να κυλούν ομαλά αφού μιλάμε για προγραμματισμό με δεδομένη την άριστη υλικοτεχνική υποδομή και την πλήρη συμμετοχή των αθλητών στην ημερήσια προπονητική διαδικασία.

Όμως αρκετές φορές τα πράγματα δεν αρχίζουν καλά είτε δεν εξελίσσονται όπως τα έχουμε σχεδιάσει στο μυαλό και στο χαρτί. Πολλοί αστάθμητοι παράγοντες μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα στην ολοκλήρωση ενός καλά σχεδιασμένου προπονητικού προγράμματος. Σε πολλές περιπτώσεις η κακή ή ανύπαρκτη συντήρηση των βοηθητικών (τραμπολίνο, κρίκοι με ζώνες κ.λ.π) αλλά και των βασικών οργάνων της αίθουσας μπορεί να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα στην ημερήσια προπόνηση. Η κακή ή ελλιπής συντήρηση των κτηριακών εγκαταστάσεων ( προπονητήρια που γεμίζουν νερά τον χειμώνα ή έχουν αφόρητη ζέστη τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω έλλειψης ή χαλασμένων κλιματιστικών ) είναι ένα σημαντικό εμπόδιο στην προπόνηση.

Τα προβλήματα που δημιουργούνται από τους εξωτερικούς παράγοντες (αίθουσα , όργανα, καιρικές συνθήκες) είναι δυνατόν να μας αναγκάσουν σε μια διαμόρφωση του σχεδιασμένου ημερήσιου πλάνου προπόνησης. Σε αυτή την περίπτωση η φαντασία και η διορατικότητα του προπονητή είναι απαραίτητα εργαλεία για να μειωθεί όσο το δυνατόν το πρόβλημα της μη ολοκληρωμένης προπόνησης. Θα πρέπει με τις υπάρχουσες συνθήκες ο προπονητής να σχεδιάσει – αυτοσχεδιάσει – φτιάξει ένα καινούργιο πρόγραμμα έτσι ώστε να έχει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.

Όταν το πρόβλημα εντοπίζεται στο έμψυχο δυναμικό δηλαδή στον αθλητή τότε τα πράγματα γίνονται πιο πολύπλοκα. Μπορούμε να κατονομάσουμε μερικά από αυτά τα θέματα, όπως:

Όταν ο αθλητής έρχεται στην προπόνηση καθυστερημένος. Ο προπονητής αφού σιγουρευτεί για τον λόγο της καθυστέρησης επιβάλει η όχι κάποια ποινή , αφού πρώτα γίνει μια λεκτική παρατήρηση, κυρίως αθλητικής φύσεως, π.χ κάποιο αριθμό δυναμικών ασκήσεων (ώστε να υπάρχει και προπονητικό όφελος από την εκάστοτε ¨τιμωρία¨) ! Η ¨ποινή¨ δεν πρέπει να έχει ψυχολογικό αντίκτυπο και προφανώς δεν πρέπει να αποβλέπει στην προσβολή της προσωπικότητας του αθλητή παρά μόνο στην υπενθύμιση ότι η ακριβής χρονική προσέλευση στην προπόνηση είναι μέρος της προπονητικής κουλτούρας και διαδικασίας!

Όταν ο αθλητής έρχεται στην προπόνηση και η ψυχολογική του διάθεση είναι πολύ χαμηλή για απόδοση έργου. Ο προπονητής θα πρέπει μέσω της ιδιαίτερης συνομιλίας που θα έχει με τον αθλητή να καταλάβει – διερευνήσει τους λόγους της μειωμένης διάθεσης (που σε κάποιες περιπτώσεις δεν είναι μόνο ψυχολογικοί αλλά και βιολογικοί) και να προσπαθήσει να αλλάξει το ¨κλίμα¨ δίνοντας και κάποιες φορές ένα χιουμοριστικό χαρακτήρα στην προπόνηση βάζοντας και κάποιες ¨πινελιές ¨ αθλοπαιδιών και μικρών ανταγωνιστικών ασκήσεων για να ξεπεραστεί – ξεχαστεί το όποιο πρόβλημα έχει προκύψει.

Όταν ο αθλητής έρχεται και διαμαρτύρεται για κάποιο πόνο – τραυματισμό, τότε ο ρόλος του προπονητή (όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις ) είναι πολυδιάστατος. Γίνεται δηλαδή λίγο "γιατρός" λίγο "ψυχαναλυτής" λίγο "γονιός" λίγο "φίλος" και γενικά μεταμορφώνεται ανάλογα την περίσταση, μέχρι να επέμβει ο ειδικός για κάθε θέμα που προκύπτει! Σε τέτοιες περιπτώσεις οι πολύπλευρες γνώσεις η μακροχρόνια εμπειρία και το συνεχές διάβασμα-ενημέρωση θα είναι τα βασικά εργαλεία που θα βοηθήσουν στην επίλυση των αρχικών προβλημάτων. Προφανώς όπως επισημάναμε το τελικό στάδιο θα πρέπει να εμπλέκει τις επιστημονικές καθοδηγήσεις και διαγνώσεις για κάθε περίσταση των αρμοδίων γιατρών, αθλητικών ψυχολόγων, διατροφολόγων και όλων όσων ασχολούνται με τον αθλητή.

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις ο προπονητής είναι ο πρώτος "σταθμός" της μεγάλης διαδρομής που λέγεται αθλητισμός αρχικά και πρωταθλητισμός αργότερα, λύνοντας ή επεμβαίνοντας στα προβλήματα πριν την επιδείνωση τους. Ότι έχει σχεδιάσει στο προπονητικό του σημειωματάριο πιθανόν κάποιες φορές θα πρέπει να το αγνοήσει και με άξονα την εμπειρία και τις γνώσεις του να επανασχεδιάσει – αυτοσχεδιάσει την βασική ημερήσια προπόνηση.

Όση μεγαλύτερη διαχρονική εμπειρία και γνωστικό επίπεδο διαθέτει ο προπονητής τόσο καλύτερα θα αλλάξει και θα προσαρμόσει τα καινούργια δεδομένα που δημιουργούνται στην όποια προβληματική ημέρα προκύπτει. Ο αυτοσχεδιασμός πολλές φορές είναι απαραίτητος για να λειτουργήσει – τρέξει η προπόνηση με βάση τα προβλήματα της τελευταίας στιγμής που θα προκύψουν. Ένα καλά προγραμματισμένο – σχεδιασμένο πρόγραμμα θα πρέπει να έχει πάντα στην πίσω σελίδα του ένα ¨ plan B ¨ , το οποίο θα στηρίζεται στις γνώσεις και τις εμπειρίες του προπονητή!

Υ.Γ. πολλές φορές στην προπονητική μου πορεία θυμάμαι να πήγα στην προπόνηση με ένα άψογα σχεδιασμένο και μελετημένο πρόγραμμα στο σημειωματάριο μου και τελικά να το έσκισα , βάζοντας σε εφαρμογή της τελευταίας στιγμής το “plan B“ αυτοσχεδιάζοντας!